De afgelopen maanden constateerde Israel een forse stijging van het aantal Russisch-Joodse immigranten. Tegen welke problemen loopt deze gemeenschap aan en hoe gaat de Israelische regering om met deze grote immigratiegolf?

Het afgelopen jaar is de Joodse immigratie naar Israel, oftewel aliyah, exponentieel gestegen. De NGO Ofek Israeli, een organisatie die aliyah promoot, constateerde tot midden november een stijging van ruim 200 procent ten opzichte van 2021. Maar liefst 61.000 mensen vestigden zich dit jaar in Israel, met een meerderheid van Oekraïense en Russische afkomst.  

Lees hier verder.

Bron: CIDI

Dat zei rabbijn Clary Rooda afgelopen dinsdagmiddag, op de eerste fysieke bijeenkomst die het OJEC organiseerde na coronatijd. Predikant Trees van Montfoort viel haar later bij en zei: “Bewerken en bewaren uit Genesis 2,25 is niet hetzelfde als heersen”. De twee vrouwen zagen elkaar op deze dialoogbijeenkomst voor de eerste keer en leverden daarmee een bescheiden bijdrage aan de wereldwijde discussie over het klimaat, die zich op dat moment afspeelde op Bali. De OJEC-ontmoeting vond plaats in het prachtige Joods Cultureel Centrum Merkaz, midden in Utrecht.

Door: Cor Sinnema

Beide vrouwen zijn actief in hun eigen traditie zonder dat ze een ‘eigen’ gemeente hebben. Rabbijn Clary Rooda uit Noord-Nederland sprak over Bal Tasjchiet/Duurzaamheid en stond stil bij het meest extreme voorbeeld uit Tenach, om tijdens de belegering van een stad de boomgaarden niet te vernietigen (Deuteronomium 20:19-20). Dit verbod besprak ze vanuit Talmoedisch perspectief en ze legde er commentaren van enkele rabbijnen bij, zoals Midrasj Kohelet Rabba en Maimonides (Rambam).

Trees van Montfoort werkte het thema uit als systematisch theoloog en begon met haar kritische lezing van Genesis. Ze illustreerde haar inzichten met teksten uit Spreuken en psalm 148. De taak van de mens bestaat volgens haar in het zorgen voor medeschepselen in plaats van het zorgen voor de schepping. “De aarde is aan de mens gegeven om te leven, niet om haar te bezitten”. Dat zei ze op de dag waarop de VN had uitgerekend dat we met 8 miljard mensen de planeet bewonen.

Naast vragen riepen hun inleidingen ook bijval op. De echte dialoog ontstond daarna toen ze met elkaar en de aanwezigen in gesprek gingen, waarbij ze elkaar niet zelden aanvulden. Trees van Mortfoort bleek bekend met de studie van Clary Rooda over Eco-kasjroet en besteedt er aandacht aan in haar boek Groene theologie, dat inmiddels ook een Engelse en Duitse vertaling kent.

Een van de deelnemers liet mede namens haar vriendin weten te hebben genoten van het seminar: “Het was goed om in een groep mensen te zijn die allemaal een weg proberen te vinden door deze verbijsterende tijd en die, ondanks dat ze soms wanhopig zijn over de uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd, vastbesloten zijn om niet toe te geven aan wanhoop, maar om manieren te blijven vinden om 'kleine stapjes van hoop oefenen' midden in ons gewone leven.” Een mooi ‘dankjewel’ voor een inspirerende en energieke middag.

De gewoonte om seminars te houden met joden en christenen samen moest weer nieuw leven worden ingeblazen. De belangstelling viel misschien wel wat tegen, maar dat heeft zeker niet aan de actualiteit van het onderwerp gelegen.

Cor Sinnema is lid van het Algemeen Bestuur van het OJEC

Deze ‘gewichtige’ Bijbeluitgave bevat de tekst van de NBV21, dus zonder de deuterocanonieke boeken. Deze nieuwe uitgave wordt themabijbel genoemd en is bedoeld voor iedereen die zich wil verdiepen in de verhouding tussen de wereld van de Bijbel en de 21e eeuw.

Door: Cor Sinnema

Daartoe zijn er veel extra’s aan toegevoegd, geschreven door 60 wetenschappers met liefde voor de Bijbel. De extra’s bestaan uit drie soorten tekst, die zich door hun vorm duidelijk onderscheiden van de Bijbeltekst zelf. Het betreft 20 thema-artikelen (gemarkeerd door een Ÿ) met blauwe achtergrond (dus lastig te kopiëren!), 50 topics over meer afgebakende onderwerpen (gemarkeerd door een >) en ongeveer 200 toelichtingen bij individuele Bijbelteksten.

Aan de uitvoering van het boek is veel aandacht besteed. De tekst is gezet in hetzelfde lettertype als de standaardeditie. Deze laatste werd eerder dit jaar bekroond als één van de 33 Best Verzorgde Boeken uit het jaar 2021. Wat mij betreft zou deze nieuwe wetenschappelijke uitgave hiermee kunnen concurreren. Een blauwe harde kaft waar enkele trefwoorden in zijn ingedrukt: 33 op de voorkant en 33 op de achterkant. Het boek is voorzien van twee leeslinten en een halve banderol met reclametekst.

Aan het eind van het boek staat een overzicht van de extra’s. Er zijn: een Woordenlijst (5 blz.), een Register op onderwerp en literatuurlijst (12 blz.) gerubriceerd onder tien overkoepelende onderwerpen, Studie- en werkmateriaal (9,5 blz.), Alfabetisch overzicht van thema’s en topics (5 blz.), Overzicht van alle bijdragen per Bijbelboek (8 blz.), Alfabetische lijst van trefwoorden (5 blz.), Overzicht van de auteurs en hun bijdragen (5,5 blz.), Verantwoording NBV21 (4 blz.) en 6 geografische kaartjes.

De uitgever (het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap in samenwerking met de Vrije Universiteit te Amsterdam, helaas zonder de Katholieke Bijbelstichting) hoopt met deze uitgave de kloof tussen het Bijbelse en het hedendaagse wereldbeeld te duiden en waar mogelijk te overbruggen. Van gebruikers wordt ‘een open houding’ gevraagd. Het doel van deze uitgave is houvast te geven aan gelovigen om met ingewikkelde vragen uit deze tijd om te gaan. De foldertekst noemt onderwerpen als gender, duurzaamheid of religieus geweld. Zo kun je als lezer zelf je mening vormen en vol vertrouwen in gesprek gaan over thema’s die ons allemaal raken. De wetenschappers zijn afkomstig uit de breedte van de kerken, onder hen zag ik ook vier of vijf namen van mensen met een katholieke achtergrond.

De trefwoorden op de kaft nodigen uit om nader kennis te maken. Hieronder staan veel gebruikelijke Bijbelse begrippen, maar ook actuele thema’s als duurzaamheid, homoseksualiteit, klimaatverandering, orgaandonatie. Ik nam de proef op de som en zocht het woord ‘orgaandonatie’. Het staat niet in de Woordenlijst. Het staat ook niet in de Alfabetische lijst van trefwoorden. Na enig zoeken vond ik het als Topic (>) onder het overkoepelende onderwerp “Filosofie en ethiek” met een verwijzing naar Matteüs 7:12. Het doneren van een orgaan wordt beschreven als een concrete aanvulling van naastenliefde. Het schijnt dat 88 procent van de Nederlanders een orgaan zou willen ontvangen als dat nodig is. Zouden we dan ook niet bereid moeten zijn tot geven wanneer anderen organen nodig hebben, vraagt de tekst zich af. De bijdrage besluit met de mededeling dat er vanuit een Bijbelse grondhouding positieve argumenten voor orgaantransplantatie aan te dragen.

Bij het zoeken viel mijn oog (toevallig) op het register Overzicht van de auteurs en hun bijdragen. Het woord antisemitisme ontbreekt in de Woordenlijst, maar wordt wel vermeld in de Alfabetische lijst van trefwoorden en het krijgt vier verwijzingen. De eerste is een topic met een bijdrage van Sam Janse onder de titel “Staan er antisemitische teksten in het Nieuwe Testament?” (op bladzijde 1286) tussen de Bijbeltekst van het Matteüsevangelie (naar aanleiding van Matteüs 27:25). Het tweede is een topic met een bijdrage over Discriminatie (op bladzijde 1303) tussen de Bijbeltekst van het Marcusevangelie (naar aanleiding van Marcus 7: 24-30). Het derde is een toelichting bij Johannes 19: 14-15. De vierde betreft een toelichting bij Romeinen 11: 25-26. Het is een keurig artikel, maar blijft ook vrij algemeen. Het besluit met: “Als de schrijvers van het Nieuwe Testament dat geweten hadden, zouden ze het misschien allemaal nog weer anders hebben opgeschreven.” Het blijft bij een kort historisch overzicht maar biedt helaas geen oplossing voor de vraag hoe een predikant met moeilijke teksten zou moeten omgaan.

Het zijn stuk voor stuk keurige artikelen tussen de tekst, maar deze zouden ook als zelfstandig boekje niet misstaan en best praktisch zijn. Voor veel geld krijg je er nu een protestantse Bijbelvertaling bij cadeau.

Boekgegevens
Bijbel met bijdragen over geloof, cultuur en wetenschap, Uitg. Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap, Haarlem/Antwerpen, ISBN 978-90-8912-412-8, 2022, 1667 blz. € 58,00.

Cor Sinnema is permanent diaken in het bisdom van ‘s-Hertogenbosch

Eerder dit jaar verscheen bij uitgeverij Prometheus Een korte geschiedenis van het antisemitisme van Peter Schäfer. Cor Sinnema las dit boek en schreef onderstaande recensie.

Door: Cor Sinnema

De Duitse emeritus hoogleraar judaïca Peter Schäfer valt in de inleiding direct met de deur in huis door te stellen dat antisemitisme even oud is als de joodse diaspora. Hij weet waarover hij het heeft: hij is emeritus hoogleraar judaïca aan de Freie Universität in Berlijn en de universiteit van Princeton. Daar was hij van 2005 tot 2013 directeur van Princeton’s Program in Judaic Studies. Van 2014 tot 2019 was hij directeur van het Joods Museum in Berlijn.

Hij benadert het begrip antisemitisme heel erg breed. Volgens hem omvat het alle vormen van uitgesproken jodenhaat en alle vijandigheid tegenover joden. Hij definieert antisemitisme als “een veranderlijk, veelgelaagd en open systeem dat zich in de loop van zijn geschiedenis voortdurend verrijkt met nieuwe facetten en zichzelf in verschillende maatschappelijke constellaties telkens weer opnieuw uitvindt.”

Volgens hem is het al in de zesde eeuw voor Christus ontstaan, direct op het moment dat de joden worden gezien als een etnische groep met eigen religieuze en culturele gewoonten, rechten en gebruiken. Het oudste document dat informeert over antisemitisme staat in het Bijbelboek Ester.

De karakteristieke eigenschappen van joden laten zich samenvatten in drie kenmerken: de vijf boeken van Mozes of Tora, de eigen godsvoorstelling en drie identiteitskenmerken: de besnijdenis, de sabbat en het verbod op het eten van varken. Eén of meer van deze kenmerken leiden in alle eeuwen tot antisemitisme.

Het is akelig om te lezen hoe eeuwenlang telkens weer andere motieven de kop opsteken op grond waarvan antisemitisme blijft voortwoekeren. Ook Schäfer noemt het deprimerend wanneer hij de geschiedenis overziet. Alle motieven en aspecten komen in alle tijdperken voor en zijn uiteindelijk telkens weer te herleiden tot haat tegen de joden en angst voor de joden.

Het bijzondere van deze studie is dat ze beoogt de bronnen zelf te laten spreken en die zijn er vele. Alle religieuze stereotypen en vooroordelen die zich in de loop van de tijd in het christendom ontwikkeld hebben, werken bewust of onbewust door in de hoofden van mensen. Zo komen in chronologische volgorde alle tijdperken aan de orde: de Europese geschiedenis vanaf de Grieks-Romeinse oudheid; het Nieuwe Testament; de christelijke late Oudheid, de islam, de christelijke Middeleeuwen; de vroegmoderne tijd; het tijdperk van de Verlichting, emancipatie en nationalisme; en de tijd van de wereldoorlogen tot op heden.

Uit alles blijkt dat zijn studie gezien wordt vanuit de Duitse situatie. De wending die zich hier na de hereniging heeft voorgedaan was maar van korte duur. Schäfer pleit voor een radicale bewustwording, want een geritualiseerde bezwering van vertrouwde formules is niet genoeg. Hij eindigt zijn ‘Vooruitblik’ met de oproep dat een schuldbelijdenis onproductief blijft als die niet gevolgd wordt door concrete acties.

Het is een vreselijk maar helaas wel noodzakelijk boek voor mensen die verklaringen zoeken voor het monster dat antisemitisme is. Jammer van zijn studie is dat de Nederlandse literatuur op dit vlak niet wordt vermeld en dat ook Nederlandse vertalingen van Duitse of Engelse studies niet genoemd worden. Het meest jammer is nog dat hij niet met oplossingen komt, maar blijft steken in de historische wortels.

Boekgegevens
Titel: Korte geschiedenis van het antisemitisme | Auteur: Peter Schäfer | Uitgeverij: Prometheus, Amsterdam | ISBN: 978 90 446 4942 0 | Aantal pagina’s: 336 | Prijs: € 25,00

Cor Sinnema is permanent diaken in het bisdom Den Bosch

Na twee jaar uitstel vindt op zondag 13 november 2022 de 22ste Samuel Hirsch-lezing plaats door Rabbijn Shmuel Katz. Dus niet zondag 6 november, dit is veranderd. De lezing start om 14.00 uur in de Zwolse Synagoge. De toegangsprijs is € 9,- voor personen die zich via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. vooraf aanmelden. Aan de kassa zijn de kosten € 10,-.

Rabbijn Shmuel Katz neemt u mee naar 'de plek van Nederland op het Joodse wereldtoneel'. "Wij denken dat Nederland slechts een bescheiden rol heeft gespeeld in het wereldjodendom. Tijdens mijn lezing neem ik u mee op een reis die vier eeuwen duurt. De reis gaat vanuit Spanje en Portugal naar Nederland en vervolgens via Litouwen, Italië, Siberië en Japan naar Israël. Tijdens die reis zullen wij zien hoe Nederland een interessante maar ook voor velen onbekende rol speelt in het wereldjodendom. Een rol die in feite vandaag cruciaal is in de huidige Israëlische politiek."

Rabbijn Shmuel Katz is geboren in 1957 in Veenendaal. Hij is getrouwd met Miriam Klugman, afkomstig uit New York. Samen hebben ze vijf kinderen en een aantal kleinkinderen. Na het eindexamen Atheneum in 1975 vertrok hij naar Israël. Shmuel Katz behaalde aldaar zijn rabbijnendiploma in 1982. Ook studeerde hij af aan hogeschool inHolland in 2010 met een bachelors in pastoraal werk.

Hier in Nederland werkte hij o.a. als adjunctdirecteur joodse vakken bij het Cheider te Amsterdam en als sjoelrabbijn van de Gerard Doustraat sjoel. Sinds 1996 is hij in dienst bij de NIHS. Momenteel is hij daar als rabbijn verantwoordelijk voor de eroew (de sabbatsgrens), kasjroet (kosjer eten), representatie en sociaal pastorale zaken. Hij is ook werkzaam voor de stichting Zikna (een door geheel Nederland werkzame stichting voor sociaal pastoraal werk) en voor het Nederlands Israelitisch Seminarium. Tevens is hij lid van het standing committee van de CER, de Conference of European Rabbis. Sinds 1990 organiseert hij jaarlijks in december de Jarchei Kallo, een leerevent voor jong en oud.

Bron: Judaica-zwolle.nl

OJEC belegt op 15 november a.s. in Merkaz in Utrecht een ontmoeting met als thema 'Groene theologie'. Sprekers zijn Trees van Montfoort, bekend van haar boek Groene theologie, en Clary Rooda, rabbijn, docent, schrijver en spreker.

De volgende vraag wordt aan de sprekers voorgelegd: Tanach/het Oude Testament gaat uit van een wereldbeeld waarin ‘de natuur’ iets heel anders is dan in onze wereldbeschouwing. De natuur – het woord zelf komt in deze betekenis niet in de Bijbel voor – is een religieus geladen omgeving die de mens in zijn bestaan bedreigt. Daarin zijn bomen, rivieren, zeeën zomaar goddelijk, in elk geval bepaald niet neutraal.

Hoe maakt u de vertaalslag naar onze wereld, waarin de natuur vooral bescherming nodig heeft en de bedreiging vooral van de mens uitgaat?

Indeling van de middag:
14.00 uur: Opening door Piet van Midden (voorzitter OJEC)
14.10 uur: Clary Rooda 
14.55 uur: Korte vragenronde ter opheldering
15.10 uur: Trees van Montfoort
15.50 uur: Korte vragenronde ter opheldering
Thee / koffiepauze
16.10 uur: Plenair debat
16.45 uur: Algemene vragenronde
16.55 uur: Afsluiting

Praktische informatie:
Datum: 15 november 2022
Tijd: 14.00-17.00 uur
Locatie: Merkaz te Utrecht
Aanmelden kan via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Allen hartelijk welkom!

Bron: OJEC