Voor het eerst zijn onder de titel Morele moed en spirituele durf een aantal belangrijke artikelen van Abraham Joshua Heschel in het Nederlands vertaald door Bas van den Berg, voorzitter van de Stichting PaRDeS. De traditionele PaRDeS-studiedag in het najaar van 2025 is dan ook geheel gewijd aan de Joodse godsdienstfilosoof Abraham Joshua Heschel.  

Voor Heschel was 'heiligen' een sleutelwoord, een begrip dat centraal stond in zijn denken. Hij was voortdurend op zoek naar hoe je in het leven, in de dingen die je doet, in de beslissingen die je neemt, kwaliteit kunt aanbrengen. Voortdurend op zoek naar hoe je je leven van waarde kunt laten zijn. 

Als thema voor deze studiedag is gekozen voor:  Het heiligen van de tijd, van het leven en van de Naam. In de ochtend zijn er twee lezingen. Een lezing door de kunstenaar en expert Joodse studies dr. Marcus van Loopik over heiliging als een basisconcept in een Joodse theologische visie op mens en wereld. Daarna een lezing door prof. dr. Chris Doude van Troostwijk over de heiliging van de tijd, het leven en de Naam vanuit een filosofisch perspectief. Beide lezingen monden uit in een intrigerende vraag waarover de op de studiedag aanwezigen voor een korte tijd met elkaar in gesprek gaan, twee aan twee.  Want dat is de kern van het lernen: in een open ontmoeting elkaar en een onderwerp beter en dieper leren verstaan. 

Na de lunch zijn er in de middag een viertal workshops waarin het samen lernen rond dit thema verdiept kan worden:
- Jacob de Leeuwe: 'Heiliging als het verbinden van het aardse, gewone, met het bijzondere, Hemelse'. 
- Rabbijn Hannah Nathans: 'Bidden als het intensiveren van het gesprek tussen de ziel en de goddelijke Bron van Leven'. 
- Anne-Maria van Hilst: ‘Tikoen olam: polarisatie te boven komen in dialoog'. 
- Sarai Mock: 'Heiliging van het leven als het versterken van rechtspraak en mensenrechten'. 

Programma:
10.00 uur: Inloop 

Ochtendprogramma in de Theaterzaal 
10.30 uur: Opening door Bas van den Berg 
10.45 uur: Marcus van Loopik, een Joodse theologische visie op ‘heiliging’ 
11.15 uur: Tweegesprekken onder koffie en thee 
11.45 uur: Chris Doude van Troostwijk, een filosofische visie op ‘heiliging’ 
12.15 uur: Tweegesprekken onder koffie en thee 
12.45 uur: Vegetarische lunch 

Middagprogramma in Theaterzaal, Bovenzaal, Tuinzaal en Zuidzaal 
13.30 uur: Vier workshops: van Jacob de Leeuwe, Hannah Nathans, Anne-Maria van Hilst en Sarai Mock 
15.00 uur: Theepauze 
15.30 uur: Korte impressie over het boek ‘Morele moed en spirituele durf’ door Bas van den Berg 
15.45 uur: Aanbieden van het boek Morele moed en spirituele durf door uitgever Greco Idema (Volzin) aan de sprekers en de workshopgevers 
16.05 uur: Afsluiting van de dag door Bas van den Berg 
16.10 uur: Elkaar ontmoeten onder het genot van een hapje en drankje. 

Muziek: Klezmerduo Mazzeltov  
Catering: Mira Roodenburg  

Praktische informatie:
Datum: woensdag 26 november 2025
Tijd: 10.30-16.15 uur
Locatie: De Thomas, Prinses Irenestraat 36, Amsterdam op loopafstand van Station Amsterdam Zuid  
Aanmelden via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. 
Deelname: € 35,00. Graag tevoren overmaken op NL 80 RABO 0129 9836 59 t.n.v. Stichting PaRDeS o.v.v. ‘Studiedag Heschel’. 

Bron: PaRDeS

Rabbijn De Leeuwe springt op van zijn stoel terwijl hij vraagt of wij weten waarover Jacob en Esau ruzie maakten in de buik van hun moeder Rebekka, zij schopten elkaar (Gen. 25,22). ‘Wij...’ zijn een groep Christenen en Joden die samen een Talmoedische tekst lezen over de messias. Rabbijn De Leeuwe had de tekst ter beschikking gesteld als voorproefje van het volgend jaar te verschijnen derde deel van zijn Sanhedrien Vertaling bij uitgeverij Skandalon. Even blijft het stil. Dan beantwoordt rabbijn De Leeuwe zijn eigen vraag: “Jacob had aan Esau gevraagd of er leven is ná de geboorte. Esau had schamper gelachen. Ze hadden het toch goed in de buik van Rebekka. Er is genoeg te eten, het is hier lekker warm, wat wil je nog meer?”

28 oktober 1965!
De ontmoeting vindt plaats één dag vóór de 60^e jaardag van het Concilie-document Nostra Aetate-IV (28 oktober 1965) over de verhouding van de Kerk tot de verschillende niet-christelijke godsdiensten. Belangstellende gemeenteleden en theologen zijn bijeen gekomen in de Oosterkerk te Zwolle. Zij hebben gehoor gegeven aan de oproep in de Verklaring Nostra Aetate-IV om als Christenen en Joden “elkaar beter te leren kennen en meer te leren waarderen, vooral door middel van Bijbelse en theologische studies, en door een broederlijke dialoog” - zoals dat zestig jaar geleden nog heette.

Actief of passief verwachten
De Talmoed-teksten zijn thuis bestudeerd, zodat het gesprek tussen de deelnemers direct op gang komt. De huidige chaos in de wereld roept immers de vraag naar de messias op, zoals dat vaker in de geschiedenis gebeurd is. Heel vaak zelfs! Maar telkens bleek de messias niet te komen. Vandaar dat het intense verlangen naar de messias getemperd wordt door sterke rabbijnse terughoudendheid. Een lange discussie in de Talmoed tussen rabbi Eliëzer en rabbi Jehosjoea over de vraag of we actief dan wel passief de messias moeten verwachten, eindigt onbeslist. De voor een actief verwachten van de messias pleitende Rabbi Eliëzer hult zich uiteindelijk in een veelzeggend zwijgen.

Hoe de messias herkennen
Het aantal diverse meningen over het komen van de messias is groot in de Talmoed. Maar, zo wordt van Joodse zijde betoogd - in iedere generatie is potentieel de messias aanwezig. In ieder mens schuilt een goddelijk vonkje, ook in de messias. Alleen, hij wordt nog niet door iedereen herkend, terwijl dat één van de kenmerken van de messias is. “Hoe herkennen wij de messias dan?”, vraagt één van de deelnemers aan het gesprek. Rabbijn De Leeuwe neemt ons mee naar een andere Talmoedische tekst waar de messias zit in de poort van Rome tussen arme zieken, die bezig zijn al hun wonden te verbinden. Ook de messias doet dat, maar hij verbindt zijn wonden één voor één, zodat hij direct beschikbaar is als hij weggeroepen zou worden om ergens hulp te bieden. Dááraan kun je hem herkennen! Op de vraag wanneer hij komt, antwoordt de messias dan ook: “Vandaag”. Als de vragensteller zich de volgende dag  bedrogen voelt omdat de messias niet gekomen is, krijgt hij als antwoord: “De betekenis van wat hij tegen jou heeft gezegd, staat geschreven in Psalm 95,7: ‘Ik kom vandaag als jullie luisteren naar mijn stem.’” Waarna opnieuw de vraag besproken wordt of de Messias op actieve dan wel op passieve wijze verwacht moet worden …

Velerlei inzichten
De middag beginnen we met een vraag: ‘Hoe verhoudt jouw beeld van Jezus van Nazareth/Jezus Christus zich tot de gelezen Talmoedtekst?’ Van joodse zijde wordt eraan herinnerd dat rabbijnen het altijd oneens zijn met elkaar, omdat er 49 poorten van kennis en inzicht zijn. Ieder redeneert vanuit zijn eigen inzicht. Iemand anders voegt eraan toe: ‘Ik ga ervan uit dat al die inzichten bij elkaar komen. De 49 poorten leiden immers tot het paleis van Gan Eden (paradijstuin), zodat de boom van het leven voor ieder bereikbaar is.’

Geloof ván Jezus & geloof ín Jezus
Van christelijke zijde wordt gezegd: ‘Wij hebben Jezus herkend als Messias, en wachten ook op Hem.’ Een Joodse gesprekspartner vraagt: ‘Zou het kunnen zijn, dat Jezus die uit de dood opstaat en weer terug is, maar dan niet in een gestalte met hetzelfde uiterlijk, maar wél met dezelfde vonk. Het lichaam is immers een masker, de ziel daarentegen een goddelijke vonk.’ Een christelijke stem reageert: ‘Zou het kunnen zijn dat bij ons alles zich concentreert op Christus Jezus als de Messias. En dat de Joodse traditie meer focust op Gan Eden. Het gaat om koning Messias, maar vooral om datgene wat Hij teweeg brengt: de hele wereldorde verandert Hij.’ Al snel gaat het over het onderscheid tussen het Joodse geloof ván (!) Jezus én het christelijk geloof ín (!) Jezus, en hoe die twee zich tot elkaar verhouden. Bijten die elkaar? Of gunnen ze elkaar het licht in de ogen? Opeens staan Jacob en Esau mij opnieuw voor de geest. Niet als ruziemakende foetussen, maar als door schade en schande wijs geworden broers. Ik moet denken aan de vraag van rabbi Naftali Zvi Berliner (1816-1893): “Is de hartelijke ontmoeting, waarbij Esau Jacob kuste (Gen. 33,4) niet een sleuteltekst met betrekking tot de Joods-christelijke verhoudingen?

De symboliek van het kruis
Iemand zegt: “Ik geloof echt ín Jezus. Ik bid tot hem, wil Hem alle eer geven en denk daarmee God te eren. Geloof is voor mij vertrouwen. Gods Geest komt in mij, en geeft mij vrede. Jezus stierf als Paaslam, verzoening door voldoening. De hele Tenach gebeurt in Hem.” Dan volgt een gedachtewisseling over de betekenis van het kruis als Romeins instrument om mensen te doden. ‘Wat is het belang van het kruis?’, wordt van Joodse zijde gevraagd. Een aanwezige vader vertelt hoe hij één van kinderen had zien staan in de schaduw van een monumentaal kruis. De indruk die dat op hem maakte, staat op zijn gezicht te lezen. De symboliek van het kruis is sterk emotioneel geladen. ‘De wereld is gebouwd op liefde, en zo moet het ook weer worden’, reageert Rabbijn De Leeuwe.

Waar staan we in de Joods-christelijke dialoog?
Naar huis terugrijdend vroeg ik me af of we elkaars geloofsovertuiging voldoende bevraagd hebben. Het heeft immers geen zin om alle verschillen met de mantel der liefde te bedekken. Of hebben we deze fase in de Joods-christelijke dialoog achter ons. Respecteren wij elkaars waarheid zonder dé waarheid voor onszelf te claimen? Soms denk ik, waarom zou één en dezelfde tekst niet verschillend begrepen mogen worden, zodat de waarheid van de ander opeens oplicht in mijn eigen ogen.

Reinier Gosker
De Wijk, oktober 2025

Herinneringscentrum Kamp Westerbork is een plek van herinnering, educatie en reflectie. Hier vertellen we over de gelaagde geschiedenis van de plek. De nadruk ligt op het verhaal van de Holocaust, maar ook andere naoorlogse bewoningsperiodes - zoals die van de Molukkers - spelen een belangrijke rol. Persoonlijke verhalen staan in onze werkzaamheden en activiteiten voorop.

De afdeling educatie van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork is verantwoordelijk voor een goede ontvangst van (school-)groepen en het uitvoeren van educatieve programma’s. Om de afdeling educatie tijdelijk te versterken zijn wij per 1 januari 2026 op zoek naar een Educatief medewerker (30 – 36 uur per week).

Wat ga je doen?
Herinneringscentrum Kamp Westerbork ontvangt jaarlijks duizenden leerlingen uit het primair- en voortgezet onderwijs en studenten. Deze leerlingen volgen een uitgebreid educatief programma in het museum en op het terrein van kamp Westerbork. Om deze leerlingen te begeleiden zijn wij op zoek naar een enthousiaste en betrokken educatief medewerker. Als educatief medewerker krijg je de kans om een waardevolle bijdrage te leveren aan het educatieve aanbod:
- Je verzorgt educatieve programma’s voor o.a. BO/VO/MBO/HBO, daarbij houd je rekening met de diversiteit binnen de groepen.
- Bereid je programma’s voor verschillende groepen voor, inclusief de logistieke aspecten.
- Je werkt nauw samen met een gedreven en hecht team, met als gezamenlijke missie het behoud en de verspreiding van de herinneringen aan de geschiedenis van Kamp Westerbork.

Onze ideale collega
- Beschikt over HBO werk – en denkniveau.
- Heeft kennis van de Tweede Wereldoorlog, de Jodenvervolging en het verhaal van Kamp Westerbork.
- Heeft een afgeronde opleiding in pedagogiek of didactiek
- Is op de hoogte van recente ontwikkelingen m.b.t. Holocausteducatie.
- Beheerst de Engelse en/of Duitse taal uitstekend.
- Kan een verhaal op een inspirerende en boeiende manier overbrengen.
- Beschikt over sterke communicatie vaardigheden.
- Is stressbestendig, servicegericht en beschikt over een probleemoplossend vermogen.
- Is flexibel inzetbaar en denkt in mogelijkheden.
- Heeft een representatieve uitstraling en professionele houding.

Solliciteren
- De kans om te werken binnen een organisatie die volop in ontwikkeling is, met korte communicatielijnen en een informele werksfeer.
- Een contract voor maximaal 6 maanden, het aantal uren wordt in overleg vastgesteld.
- Een salaris, afhankelijk van ervaring, in schaal 8 volgens Museum CAO (€3.220 - €4.089).
- Een vakantie-uitkering van 8% en een eindejaarsuitkering van 3,4%.
-  Een reiskostenvergoeding van €0,23 per kilometer, met een maximum van 1.200 kilometer.

Bij Herinneringscentrum Kamp Westerbork is iedereen van harte welkom. We moedigen mensen van alle achtergronden, leeftijden, genders en ervaringen aan om te solliciteren.

Ons aanbod
Herken je je in ons profiel en ben je enthousiast geworden? Solliciteer dan snel:
Je CV en motivatiebrief kun je sturen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. o.v.v. sollicitatie vacature educatief medewerker.
Je kunt tot en met 26 oktober a.s. solliciteren.

Omdat we de vacature graag zo snel mogelijk willen invullen, kunnen we besluiten om bij geschikte kandidaten gesprekken te voeren voor de sluitingstermijn.

Goed om te weten
- Een geldige Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) is een voorwaarde voor benoeming.
- De sollicitatiegesprekken vinden bij voorkeur plaats op 28 oktober, 30 oktober of 4 november.

Tijdens het gesprek wordt een kort assessment afgenomen, waarbij jouw presentatievaardigheden worden beoordeeld. Je wordt uitgenodigd om binnen vijf minuten een onderwerp naar keuze te presenteren, dat gerelateerd is aan de Tweede Wereldoorlog, de Jodenvervolging of de geschiedenis van Kamp Westerbork.

Acquisitie naar aanleiding van deze vacature wordt niet op prijs gesteld.

Het Etty Hillesum Huis in Middelburg dreigt de deuren te moeten sluiten door financiële problemen. Vrijwilligers zijn daarom een inzamelingsactie gestart. Met de oproep om vriend van het museum te worden hopen ze genoeg steun te krijgen om open te blijven.

Lees hier verder.

Bron: Omroep Zeeland | Foto: Etty Hillesum Huis

Stichting Platform Appel Kerk en Israël organiseert op 24 november a.s. een studiedag over het thema: 'Waar antizionisme heerst, sterft de humaniteit'.

Deze titel is vrij naar een uitspraak van rabbijn Jonathan Sacks. De termen zionisme en antizionisme worden veel gebruikt in de media en in het publieke debat. De aanduiding ‘zionisten’ is bijna een scheldwoord geworden voor Joden. Veel mensen hebben geen idee wat deze termen echt betekenen. Voor eerlijke meningsvorming is kennis nodig, meer dan emotie.

Wij hebben aan vier sprekers van naam om verheldering gevraagd:
- Rabbijn dr. Tzvi Marx,  zelfstandig docent Jodendom. Over de Toren van Babel en en de gevolgen van totalitair denken. Waarom heeft het Joodse volk zich daar altijd tegen verzet?
- Em. prof. dr. Judith Frishman, Universiteit Leiden. Over het Zionisme als identiteit van het Joodse volk, het eeuwenoude verlangen naar Zion, te horen in teksten, liederen en gebeden.
- Dr. David Wertheim, historicus en directeur van het Menasseh ben Israël Instituut voor Joodse Studies. Over het politieke zionisme in de 19e en 20e eeuw. Het ontstaan en de verschillende vormen ervan. Daarbij zal ook het antizionisme aan bod komen.
- De heer Wiebe Fraanje, journalist Friesch Dagblad, over gebruik en misbruik van propaganda in de (sociale) media.

Praktische informatie:
Datum: 24 november 2025 van 9.30 – 15.30 uur
Locatie: Huize het Oosten, Rubenslaan 1, Bilthoven
Prijs: 25 euro incl. koffie/thee/lunch, over te maken op rekening: NL 98 INGB 0009 5537 26 o.v.v. studiedag 24 november 2025
Voor meer info: klik hier

Bron: Stichting Platform Appel Kerk en Israël

Die pareltjes klinken op vrijdagavond 12 september in Huis van Zuid / Fonteinkerk, Robert Kochstraat 4 Amersfoort, aanvang 20.00 uur. Ze worden muzikaal geïllustreerd door gitarist Diederik van Essel.

Bette over de voorstelling: “Wij denken dat het in de geest van Martin Buber geweest zou zijn om juist nu verhalen en muziek uit de Joodse traditie te laten klinken, als tegenwicht tegen oorlog en bruut geweld. De verhalen die hij verzamelde, nodigen allemaal uit tot het loslaten van vooringenomen standpunten en tot denken en handelen buiten de gevestigde kaders.
En de muziek waarmee Diederik de verhalen omlijst ademt een groot verlangen naar vrede en gerechtigheid.”

Martin Buber (1878-1965, Oostenrijk/Israël) was een Joodse godsdienstfilosoof, die een grote hoeveelheid Chassidische verhalen heeft verzameld en opgetekend. Het zijn vertellingen vol diepe wijsheid en sprankelende humor, ontstaan in een tijd waarin de Joden in Oost-Europa gebukt gingen onder zware vervolgingen, en de door hen vurig verwachte verlossing uitbleef. Uit een oprecht godsverlangen ontstond de mystiek-religieuze beweging van het Chassidisme, een hernieuwd en verdiept zoeken naar wijsheid, waarheid en levensvreugde.

Alle werkelijke leven is ontmoeting, zegt Buber. Ontmoetingen met de ander doen ons mens groeien, brengen kunst voort en vernieuwen de wereld.
Een ander echt ontmoeten kan alleen als je van harte open bent, en zo onbevangen en onbevooroordeeld als een kind.
Zulke ontmoetingen kun je niet zoeken, je kunt er wel door gevonden worden.
Een mens wordt ontmoet in het korte ogenblik waarin en waarover op dat moment geen gedachten zijn, alleen werkelijk en tijdloos contact.

Begeleiding: Bette Westera & Diederik van Essel
Aantal deelnemers: 60
Kosten: vrijwillige bijdrage, contant of via de qr-code
Voor meer info of om aan te melden: klik hier 

Bron: Zindex033.nl