Aan het eind van het jaar wordt er door de Katholieke Raad voor het Jodendom een studiereis voor docenten uit het voortgezet onderwijs georganiseerd naar Auschwitz en Krakau. De reis zal plaatsvinden van donderdag 23 november t/m maandag 27 november.

We beginnen de reis in Oświęcim waar we een uitgebreid bezoek zullen brengen aan voormalig concentratiekamp Auschwitz. Daarna reizen we door naar Kraków waar we in een hotel in de joodse wijk verblijven en meer over het joodse heden en verleden van deze omgeving zullen ontdekken.

We verblijven de eerste dagen in een dialoogcentrum wat ruimte geeft om met elkaar in gesprek te gaan over onze ervaringen. Er worden verschillende momenten vrijgemaakt voor bezinning en reflectie. Zo kunnen we met elkaar ontdekken wat het verleden voor ons persoonlijk betekent en hoe wij hier als onderwijsprofessionals mee aan de slag willen gaan.

Voorlopig programma
Dag 1: Vliegreis naar Polen. Aankomst in het dialoogcentrum in Oświęcim en een voorbereidend gesprek op ons bezoek aan het voormalig concentratiekamp Auschwitz.
Dag 2: Bezoek aan het voormalig concentratiekamp (Auschwitz I en Auschwitz Birkenau) en een moment voor het delen van ervaringen, reflectie en bezinning in de avond.
Dag 3: Napraten over onze persoonlijke ervaringen en de betekenis hiervan voor ons werk in het onderwijs. Daarna reizen we door naar Kraków waar we de Schindlerfabriek bezoeken. De avond is vrij.
Dag 4: Vrije ochtend. Na een gezamenlijke lunch in de joodse wijk, maken we een historische stadswandeling met een gids. De avond is vrij.
Dag 5: Bezoek aan Galicia Jewish Museum (fototentoonstelling). Terugreis naar Nederland.

Praktische zaken
– Deze reis is bedoeld voor docenten in het voortgezet onderwijs, in het bijzonder voor docenten die lesgeven in de vakken levensbeschouwing/godsdienst, geschiedenis en maatschappijleer. Het heeft de voorkeur om met meerdere collega’s van één school te reizen om de ervaring te delen.
– De reis kost 650 euro per persoon. Je slaapt in principe met twee personen op één kamer. Het boeken van een eenpersoonskamer kan bij bijzondere redenen in overleg.
– In Oświęcim zijn alle maaltijden inbegrepen. In Kraków is het ontbijt inbegrepen.
– Vliegreis (incl. handbagage) en vervoer ter plaatse zijn inbegrepen.

Aanmelding
Deze reis wordt georganiseerd door Günther Sturms (Katholieke Raad voor het Jodendom), Pauline Kraakman-Lokhorst (docent Emmauscollege Rotterdam) en Anoek Swinkels (docent Eckartcollege Eindhoven).
Kijk voor meer informatie op: https://katholiekeraadjodendom.nl/.
Je kunt jezelf aanmelden tot en met 15 juni 2023.
Als je nog vragen hebt of als je wilt aanmelden, mail je naar: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Ervaring
“Toen ik naar Auschwitz en Krakau afreisde afgelopen december, wist ik niet goed wat ik moest verwachten. Ik zou naar de donkerste plek op aarde gaan. De plek waar massavernietiging heeft plaatsgevonden. Ik besloot het op me af te laten komen. Het was een plek die ik voor mijn gevoel eens bezocht moest hebben, om het betekenis te geven in het samenleven van vandaag de dag. Het bezoek aan Auschwitz raakte me. Deze plek heeft zoveel te vertellen. Ik voelde het verleden. Ik vond het moeilijk om woorden te vinden voor de overblijfselen van de verschrikkingen die ik had gezien. Maar ik voelde dat ik, wat ik die dag had beleefd, door moest geven. Het was voor mij een ervaring om nooit te vergeten, een oproep voor het geweten en een vraag naar dankbaarheid. Het is belangrijk om met elkaar in gesprek te blijven over hoe we als mensen in het leven staan, welke keuzes we maken en waarom, dat we naar elkaar luisteren en altijd blijven nadenken over hoe we handelen en met elkaar om willen gaan. ‘Those who do not remember the past are condemned to repeat it.’

Daarom wilde ik naar aanleiding van mijn ervaring met mijn leerlingen in gesprek gaan. Tijdens de reis, terwijl we het pad naar de gaskamers afliepen, vroeg ik een van mijn medereizigers, ook docent, hoe ik ooit aan mijn leerlingen kon overdragen wat wij op dat moment voelden. Hij was al eerder naar Auschwitz geweest en verzekerde me dat een verhaal met beleving bij mijn leerlingen binnen zou komen. Dat was ook zo. Het verhaal sloeg aan in mijn klassen. Ik liet met foto’s zien wat ik op mijn reis ervaren had. De leerlingen werden stil van mijn verhaal. Ze waren nieuwsgierig, geboeid en betrokken. Het was een mooie aanleiding om met elkaar in gesprek te gaan over een gevoelig onderwerp, waardoor we samen met elkaar en van elkaar kunnen leren. Niet alleen over de vernedering en de pijn in Auschwitz, maar ook over de hoop en het leven na de oorlog. Ik gun meer docenten deze ervaring, die zij weer met hun leerlingen kunnen delen. Het was een bijzondere reis die mij zowel op persoonlijk als op professioneel vlak veel gebracht heeft. Toen ik 5 december thuis kwam, zei ik dat ik nooit meer terug zou gaan naar deze donkere plek. Maar dit jaar ga ik weer om mijn ervaring door te kunnen geven.”

Anoek Swinkels

Op zondagmiddag 14 mei kunt u tijdens de Inspiratiedag van de Stichting PaRDeS een rondleiding krijgen door deze bibliotheek en lernen temidden van deze waardevolle collectie van bronnen van Joodse wijsheid.

Twee medewerkers, professor Marcel Poorthuis en rabbijn Simon Bornstein, zullen u - ieder vanuit hun eigen invalshoek - laten zien welke boeken er in de bibliotheek te vinden zijn en u vertellen wat er aan inspirerende wijsheid uit naar voren komt.

Onder leiding van Bas van den Berg en Esther van Eenennaam kunt u kennis maken met het dialogisch lernen op basis van bronnen uit deze Yehuda Aschkenasy-bibliotheek.

De middag wordt afgesloten met een gezellig samenzijn onder genot van een hapje en drankje uit het Midden-Oosten.

Programma
13.30 – 14.00 uur: Inloop
14.00 – 14.15 uur: Openingswoord door voorzitter Bas van den Berg
14.15 – 15.00 uur: Rondleiding door rabbijn Simon Bornstein met aansluitend lernen o.l.v. Esther van Eenennaam
15.00 – 15.15 uur: Koffie/theepauze
15.15 – 16.00 uur: Rondleiding door Marcel Poorthuis met aansluitend lernen o.l.v. Bas van den Berg
16.00 – 16.30 uur: Borrel

Deelnemen
Geef u op door het storten van 10 euro op bankgironummer NL 80 RABO 0129 9836 59 t.n.v. Stichting PaRDeS onder vermelding van uw e-mail adres en ‘Inspiratiedag’.

De Inspiratiedag vindt plaats in de nieuw ingerichte Yehuda Aschkenasy-bibliotheek, in: De Nieuwe Poort, Claude Debussylaan 2, 1082 MD Amsterdam.

Voor meer informatie over de Yehuda Aschkenasy-bibliotheek: klik hier.

Bron: Stichting PaRDeS

Een goed gesprek tussen joden en christenen kan soms zijn een hele opgave zijn. Ook de vraag wat we van elkaar kunnen leren en hoe we gezamenlijk op kunnen trekken is niet altijd eenvoudig te beantwoorden. Toch doet Eeuwout Klootwijk een poging in dit artikel.

Door: Eeuwout Klootwijk

Hoe kun je het beste als joden en christenen met elkaar in gesprek? De Zweedse theoloog Krister Stendahl (1921-2008), professor Nieuwe Testament en luthers bisschop van Stockholm, stelde drie regels op waaraan deelnemers aan een eerlijke interreligieuze dialoog zich zouden moeten houden:

1. Wanneer je een andere religie probeert te verstaan, dan moet je je informatie halen bij     vrienden en niet bij vijanden van die religie;
2. Vergelijk niet jouw beste punten met de slechtste van de ander;
3. Laat ruimte voor heilige jaloezie. Stendahl sprak van holy envy. Daardoor krijg je ruimte om kritisch naar je eigen opvattingen te kijken.

De ander is altijd anders dan jij
Het gesprek tussen joden en christenen staat eigenlijk nog in de kinderschoenen. Beide tradities - Joods en christelijk - drinken uit dezelfde bron en komen uit dezelfde baarmoeder, maar de wegen zijn zeer uiteengegaan. Hoe kun je ooit het wederzijdse wantrouwen en de geschiedenis van ontkenning en haat doorbreken? En toch gebeurt dit op veel plekken in de wereld, ook in ons eigen land. In dit webartikel wil ik daarvan een drietal voorbeelden geven, rond de woorden ‘verkenning’, ‘verwarring’, ‘verbinding’. Deze drie woorden kenmerken m.i. ook wat er kan gebeuren in het gesprek tussen joden en christenen. Je leert elkaar gaandeweg beter kennen, maar het verwart ook omdat clichébeelden aan diggelen worden geslagen. En er kan verbinding en vriendschap ontstaan. En vaak moet je gewoon weer van voren af aan beginnen. Het is vergelijkbaar met een relatie. De ander blijkt altijd weer anders te zijn dan jij en het moment dat dit echt tot je door gaat dringen ontstaat er ruimte voor een diepgaande en soms liefdevolle relatie.

Verkenning
Sinds een aantal jaar ga ik in de zomer naar de conferentie van de ICCJ (International Council of Christians and Jews), samen met enkele andere deelnemers uit Nederland (en Vlaanderen). Vorig jaar was dat in Boedapest, begin juli is de bijeenkomst in Lund, Zweden. Langzamerhand leer ik mensen kennen en ontdek ik steeds weer opnieuw hoe scheidslijnen en verbindingen dwars door de tradities (Joods en christelijk) heen kunnen lopen. Met sommige joden kan ik me meer verwant voelen dan met bepaalde christelijke deelnemers, en andersom. En ook leer ik inzien hoe lang en moeizaam de weg is om elkaar echt goed te verstaan. Op de komende conferentie staan de 12 Punten van Berlijn centraal. Tien jaar geleden werd in Berlijn een aantal oproepen geformuleerd, aan christenen en hun gemeenschappen, aan joden aan hun gemeenschappen, en aan christenen en joden samen. In Lund worden ze weer tegen het licht gehouden. Werken ze? Doen ze iets? Enkele van deze opdrachten zijn:

Oproep aan christenen:
1. Te strijden tegen religieus, raciaal en alle andere vormen van antisemitisme;
2. Om een theologisch verstaan van het jodendom te ontwikkelen dat de eigenwaarde van het   jodendom bevestigt;

Oproep aan joden:
1. Om de pogingen van veel christelijke gemeenschappen te erkennen op het einde van de 20ste eeuw, om hun houding ten overstaan van joden te herzien;
2. Om onderscheid aan te brengen tussen eerlijke kritiek op Israël en antisemitisme;

Oproep aan beiden:
Om netwerken op te zetten met allen die iets willen doen voor een goed rentmeesterschap rond milieuvraagstukken.

Hoe mooi en terecht deze oproepen ook zijn, het belangrijkste is toch de bereidheid om elkaar te leren verstaan. Dat vereist geduld, tijd, uithoudingsvermogen, inlevingsvermogen. Als joden en christenen staan we ondanks een eeuw van steeds intensievere contacten nog maar aan het begin. Om met de broedergemeenschap van Taizé te spreken: we beginnen een pelgrimage van vertrouwen. De verkennende fase.

Verwarring
Al jaren maak ik deel uit van de dialooggroep Sja’ar (Hebreeuws voor ‘Poort’), als zelfstandige denkgroep naast het OJEC. Een aantal keer per jaar treffen we elkaar in De Nieuwe Poort in Amsterdam als joden en christenen, orthodox en liberaal, zoekend en denkend, zwevend gelovend en elkaar bevragend.

Onlangs kwam het gesprek op antisemitisme en het idee van een nationaal coördinator antisemitisme. Van opperrabbijn Binyomin Jacobs had ik eerder begrepen dat hij daar achter stond. Leo Mock, docent Judaica aan de Tilburg University, liet een andere kant zien. ‘Als joden worden we steeds geassocieerd met antisemitisme en de Holocaust of de Sjoa. Dat is een eenzijdig beeld. We horen tot het levende jodendom. We zijn meer dan slachtoffers.’ Niet dat hij het antisemitisme wil bagatelliseren, maar wel maakt hij kritische kanttekeningen bij een al te grote focus erop. Datzelfde proef ik ook bij zelfstandige denkers en doeners als rabbijn Lody van de Kamp.

Keer op keer merk ik hoe verschillend er in de Joodse gemeenschap in Nederland gedacht wordt. De een vindt het ontsteken van de chanoekia op stadhuizen geweldig, de ander vindt dit maar niets, een overgewaaid fenomeen uit Amerika. Sommigen ondersteunen voluit het leggen van Stolpersteine (herdenkingsstenen), anderen vinden herdenken weliswaar belangrijk, maar willen vooral aandacht voor het levende jodendom. Het verwart me, scherpt me ook en daagt me uit. Wat vind ik zelf? En welke koers vaart de Protestantse Kerk? Ik leg mijn oor te luisteren bij mijn Joodse gesprekspartners en probeer samen met anderen een eigen richting te ontdekken.

Verbinding
Op fietsafstand van waar ik woon bevindt zich de synagoge in Middelburg. Ik was er de laatste keer met Poeriem. De chazan, Luuc Smit, danste en was vrolijk en er werden hapjes uitgedeeld. Net daarvoor was hij voorgegaan in de gebeden. De sjoel in Middelburg is open en gastvrij en er zijn uitstekende contacten met kerken, de moskee en met andere partijen. Wat ik ervaar is verbinding, het zoeken naar (en vinden van) wederzijds contact. Verbinding begint bij het willen leren kennen van elkaar, het samen eten, het samen vieren. Daarvoor hoef ik niet Joods te worden, ze zien me al aankomen (en zouden me weigeren). Ik hoef mijn eigen traditie en wijze van geloven niet te verloochenen, en mijn Joodse gesprekspartner evenmin. Wel kun je - om met Stendahl te spreken - een heilige jaloezie krijgen. Een onder de indruk raken van hoe de ander haar jodendom beleeft en kijken hoe jij dingen beleeft en doet. Zelf ervaar ik de schoonheid van de Joodse traditie en voel ik me vertrouwd met de eigen christelijke traditie. Ik hoef de twee niet tegen elkaar uit te spelen.

Verkenning, verwarring en verbinding - hoe herkenbaar zijn deze stadia in het eigen (innerlijke of  daadwerkelijke) gesprek met joden en de Joodse gemeenschap in de eigen omgeving?

Dr. Eeuwout Klootwijk is wetenschappelijk beleidsmedewerker voor Kerk en Israël (joods-christelijke relaties) van de PKN en daarnaast predikant in Oost-Souburg. Bovenstaand artikel werd eerder geplaatst op de website van de PKN. 

Op Dodenherdenking (donderdag 4 mei) houden leden van de verschillende geloofsgemeenten in Utrecht-West een bijeenkomst om diegenen te herdenken die zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Vanaf 19.30 uur worden op het plein vóór het Stadsklooster in Utrecht-Lombok joodse, christelijke en islamitische teksten en gedichten voorgedragen. Gabriel Rodero speelt cello. Na de twee minuten stilte volgt een stille tocht naar het monument voor de verzetsstrijders Heukels en Lans op het Jaffa-terrein, waar wethouder Voortman namens de gemeente Utrecht een krans zal leggen. Met een informele ontmoeting in de Moskee Assoenna (Majellapark) wordt de 4 mei-herdenking afgesloten.

Organisatie: Antoniusgemeenschap, Ulu Moskee, Liberaal Joodse Gemeente Utrecht, Assoenna Moskee, Protestantse wijkgemeente Utrecht-West en Huis van Dominicus.

Datum: donderdag 4 mei
Aanvang: 19.30 uur
Locatie: plein voor het Stadsklooster, Kanaalstraat 198, Utrecht (Lombok).

Bron: Nieuwsbrief, Sint Martinusparochie/Katholiek Utrecht

De stichting Platform Appèl Kerk en Israël organiseert op maandag 22 mei 2023 (10.00 - 15.30 uur) in Huize Het Oosten, Rubenslaan 1 in Bilthoven een studiedag voor predikanten, leden van de werkgroepen Kerk en Israël en verder alle overige belangstellenden. U bent van harte welkom. Nodig ook anderen uit om deze dag mee te maken. Het thema is: 'Professor Cees den Heyer, geliefd en omstreden'.

Deze bescheiden, moedige theoloog, overleden in 2021, was intens betrokken bij het gesprek jodendom-christendom. Bekend van hem zijn o.a.: Paulus, man van twee werelden, Twee testamenten en Jezus, een mensenleven. Consequent heeft Den Heyer de weg terug afgelegd naar een opnieuw doordenken van de bronteksten in Bijbel en theologische traditie. Daarmee heeft hij grote aantallen studenten geïnspireerd, maar kwam hij ook in botsing met zijn eigen Gereformeerde Synode. We onderzoeken de blijvende betekenis van zijn inbreng voor kerk en christelijke theologie  met mensen die naast en met hem gewerkt hebben.

Sprekers:
- Drs. Rinus van Warven
- Dr. Gert van Klinken
- Ds. Harry Smit
- Ds. Corine Beeuwkes – van Ede

Dagprogramma: 
9.30 - 10.00 uur:
Inloop met koffie/thee.
10.00 - 10.15 uur:
Opening en inleiding op de dag.
10.15 - 10.45 uur:
Lezing door drs. Rinus van Warven, theoloog en uitgever. Titel van zijn bijdrage: “Volg jij mij na”. Ondertitel: Den Heyer en Albert Schweitzer. Hij zal ook een boekentafel verzorgen met gepubliceerde werken van Cees den Heyer en aanverwante literatuur.
10.50 - 11.20 uur:
Lezing door dr. Gert van Klinken, universitair docent kerkgeschiedenis PThU, Amsterdam. Titel van zijn bijdrage: Cees den Heyer - linksbuiten of rechtsbuiten in de kerk? Toelichting: Door zijn latere werk is Cees den Heyer bekend geworden als pleitbezorger van een 'verlichte' theologie, zonder confessionele vooronderstellingen. Toch deelt zijn werk wel degelijk bepaalde kenmerken van de klassieke gereformeerde traditie; sterk gericht op de tekst van het Nieuwe Testament, op de persoon van Jezus. In deze lezing zal een poging gedaan worden om het werk van Den Heyer te duiden in het kader van de protestantse kerkgeschiedenis tussen 1820 en 2020.
11.25 - 11.45 uur:
Video-bijdrage door ds. Harry Smit, emeritus predikant PKN en oud-student. Titel van zijn bijdrage: Den Heyer, Flusser en Lapide.
11.45 - 12.00 uur:
Lezing door ds. Corine Beeuwkes – van Ede, predikant PKN Helmond en afgestudeerd bij Cees den Heyer. Titel van haar bijdrage: Bijbellezen met een nieuwe bril.
12.00 - 12.45 uur:
Vragenronde.
12.45 - 13.45 uur:
Lunch.
13.45 – 15.15 uur:
Bestudering in kleine groepen van nieuwtestamentische teksten die Cees den Heyer met “een nieuwe bril” liet lezen.
15.30 uur:
Sluiting.

Praktische informatie:
- Datum: 22 mei 2023
- Locatie: Huize Het Oosten, Rubenslaan 1 in Bilthoven
- Kosten: € 25,00 pp incl. koffie, thee en lunch.
- Aanmelden: liefst vóór 8 mei a.s. kan door een e-mail te sturen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. en daarin het aantal aanmeldingen aan 
te geven en vervolgens per persoon bovenstaand bedrag over te maken op rekeningnummer NL 98 INGB 0009553726 t.n.v. St. Platform Appèl Kerk en Israël te Nieuw-Vennep met vermelding Studiedag Cees den Heyer U bent ingeschreven als wij het inschrijfgeld ontvangen hebben.
- Route met de auto: klik hier. Rondom Huize Het Oosten is voldoende gratis parkeergelegenheid voor bezoekers.
- Per openbaar vervoer: station Bilthoven is op loopafstand (450 meter).

Bron/foto: Platform Appel Kerk en Israël