Het aantal meldingen van anti-Joodse discriminatie nam in 2023 explosief toe. Dat blijkt uit de Monitor Antisemitische Incidenten 2023. Vorig jaar werden 379 incidenten gemeld. Dat is een stijging van 245% ten opzichte van 2022 toen er 155 incidenten werden geregistreerd. Vooral op scholen nam het antisemitisme schrikbarend toe. Een historisch dieptepunt in de meer dan 40 jaar dat de Joodse organisatie het rapport uitbrengt.
 
De grootste katalysator is de gruwelijke aanslag door Hamas op 7 oktober en de daarop volgende Gaza-oorlog. Joden en het jodendom werden geassocieerd met het politieke beleid in Israel, wat resulteerde in beledigingen, bedreigingen en zelfs fysieke aanvallen, zowel op straat als online. In oktober alleen al werd een stijging van ruim 800% waargenomen, vergeleken met de gemiddelde cijfers van oktober in de drie jaar ervoor.

De 379 gemelde incidenten vormden slechts 25% van de circa 1.550 meldingen die in 2023 bij CIDI zijn binnengekomen. De overige meldingen haalden de Monitor niet, omdat ze niet of slechts deels voldeden aan de definitie van antisemitisme, alleen Israel-kritiek behelsden, of omdat niet onomstotelijk kon worden vastgesteld dat aan het incident een antisemitisch motief ten grondslag lag. Het aantal meldingen geeft echter wel aan dat het veiligheidsgevoel onder Joodse Nederlanders tanende is en grote reden tot zorg.

Belangrijk om te vermelden is dat het aantal antisemitische incidenten vóór oktober al bijna net zo hoog was als het totaal van 2022. Er was dus ook los van 7 oktober en de oorlog al een stijging van anti-Joodse incidenten te zien. Dit onderstreept de urgentie van een doortastende aanpak om het snel toenemende antisemitisme te bestrijden.

De meest zorgwekkende stijging zien we op scholen. Het aantal incidenten in het onderwijs was 5 maal hoger dan een jaar eerder. Joodse scholieren werden geconfronteerd met beledigingen, bedreigingen en zelfs geweld door medeleerlingen zoals een jongen die met een mes werd bedreigd om zijn Joods zijn. Sommige Joodse leerlingen voelden zich dusdanig onveilig dat zij langdurig thuis bleven of zelfs moesten overstappen naar een andere school. Onder onderwijzend personeel zagen we een gebrek aan kennis of daadkracht om de kwesties aan te pakken en een veilig leerklimaat te garanderen voor iedere leerling.
  
De grootste stijging zat in het aantal schriftelijke uitingen, van 45 in 2022 naar 196 in 2023. Joodse instellingen, organisaties en individuen ontvingen veel haatmail, post en andere schriftelijke uitingen van antisemitisme. Via telefoon en whatsapp was het aantal meldingen vijf keer hoger dan in 2022. Joodse individuen ontvingen antisemitische berichten, met teksten zoals 'val dood kankerjood', 'Ze zijn jullie vergeten te vergassen' en complottheorieën. Ook personen die als zichtbaar Joods over straat gingen werden in toenemende mate antisemitisch bejegend.

Online antisemitisme is niet meegenomen in deze monitor, om dit goed in kaart te brengen is uitgebreid onderzoek nodig. Desondanks ontving CIDI talloze meldingen van online Jodenhaat en laten ook recente buitenlandse onderzoeken flinke stijgingen zien. CIDI benadrukt de gevaren van online antisemitisme voor jongeren. CIDI ziet een verband tussen deze stijgingen. Jongeren die herhaaldelijk worden blootgesteld aan antisemitische complottheorieën en andere vormen van haatdragende uitingen op sociale media brengen deze denkwijzen mee naar de offline wereld, wat een verklaring zou kunnen zijn voor de stijging in het aantal incidenten onder jongeren.

De zorgwekkende cijfers over 2023 vragen dringend om een krachtige aanpak. CIDI adviseert om blijvend te investeren in onderwijs, het registratiesysteem voor haatmisdrijven te verbeteren, sociale mediabedrijven te dwingen hun beleid tegen online antisemitisme ook daadwerkelijk uit te voeren en bij strafrechtelijke vervolging een zero tolerance-beleid te hanteren. Bestaande wetgeving moet worden geïmplementeerd. Ook tegen intimidatie moet worden opgetreden. Scholen moeten daarnaast richtlijnen krijgen voor het omgaan met antisemitisme.

De trend van het laatste kwartaal van 2023 is doorgezet in 2024. In de eerste drie maanden van dit jaar zijn al veel incidenten geregistreerd, zoals ook blijkt uit diverse berichten in de media. Als deze zorgelijke trend doorzet, zullen de cijfers voor 2024 nog hoger uitvallen dan afgelopen jaar.

Bron: CIDI