Bij uitgeverij Van Warven in Kampen verscheen onlangs De ziel van Catharina van Harry Smit en Judith Boekel Smit. Dick Hage las het boek en schreef onderstaande recensie. 

Door: Dick Hage

Bij sommige passages is het of je er zelf bij bent. Vooral de onderduikverhalen van Catharina zijn goed geschreven. Door het boek besef je hoe de oorlog heeft doorgewerkt en nog doorwerkt in de levens van kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen. De generatie die de verschrikkingen van de oorlog meemaakte heeft er over gezwegen en richtte de blik op de toekomst. Dat het er op neerkomt dat 100.000 (!) Nederlanders door de Duitsers in de kampen zijn vermoord, kwam in de tweede helft van de vorige eeuw niet naar boven. 28.000 Joodse Nederlanders zijn ondergedoken, waarvan 16.000 het hebben overleefd.

De auteurs Harry Smit en zijn dochter Judith Boekel Smit hebben hun eigen verhalen geweven door het aangrijpende relaas van hun moeder en oma, Catharina, over haar onderduikperiode. Je beseft dat Catharina in de onderduikgezinnen waar zij als 15-jarig meisje terechtkwam gewoon niets kon doen, alleen maar accepteren en doen wat er verlangd werd. Zij was Joods opgevoed en kwam terecht in christelijke omgevingen van helpende mensen. Diverse keren kreeg ze een andere naam. Alsof dat niks was.

Na verraad een nieuw onderduikadres vinden was niet gemakkelijk. Zo beschrijft Catharina ook een boer die niet uit angst voor de Duitsers een Joods onderduikertje niet wilde helpen, maar hij wilde haar niet bij hem laten onderduiken omdat de Joden nu straf kregen van God en daarin mocht geen verandering worden gebracht.

Catharina’s oudere zus was tijdens de oorlog christelijk geworden en liet zich dopen in 1944. Catharina zelf beschrijft hoe zij geleidelijk ingewijd raakte in de kerk en gelijk na de oorlog werd gedoopt. Gelukkig begreep haar moeder dat ze moeilijk haar kinderen de deur zou kunnen wijzen na de oorlog. Maar veelal braken Joden met de familieleden die zich tijdens of na de oorlog hadden laten dopen.

Harry zelf groeide op in een gereformeerd gezin waar geen enkel actief Joods leven was. Zijn moeders familie was in de kampen vermoord. Hij ging Theologie studeren en kwam daar zijn vrouw tegen. Harry’s dochter Judith groeide op als dochter van twee gereformeerde dominees, werd gedoopt en deed als 18-jarige belijdenis, zij beschrijft haar zoektocht naar haar Joodse identiteit.

Harry’s jongste broer Luuc sloot zich aan bij de Joodse gemeente in Zeeland en ging naar sjoel. Hij vierde de Sjabbat en de joodse feestdagen en had zelfs thuis een koosjere huishouding.

Je zou het boek samen met je vader moeten lezen of leen het uit aan je dochter. Verplicht op de boekenlijst van sociaal werkers die met oorlogstrauma’s te maken krijgen, zou ik zeggen. Omdat het zoveel verschillende gezichtspunten omvat.

Ik heb nog een tip voor je als lezer. Zelf ontdekte ik pas op bladzijde 106 dat de foto’s achterin het boek erg kunnen helpen om je een beeld te vormen van wie nou eigenlijk wie is in zo’n hele familie. Ook de stambomen voorin het boek zijn daarbij heel behulpzaam.

Boekgegevens:
Titel: De Ziel van Catharina | Auteurs: Judith Boekel-Smit, Harry Smit & Catharina Keizer | Uitgeverij: Van Warven | ISBN: 978 94 93288 56 0 | Prijs: € 22,95 | Voor meer info: klik hier.

Dick Hage is bestuurslid en webmaster van Stichting PaRDeS. Bovenstaande recensie werd eerder geplaatst op www.stichtingpardes.nl.