Drie maanden voor zijn dood op 7 november 2020 legde de bekende Engelse rabbijn Jonathan Sacks de laatste hand aan zijn laatste boek, waarvan nu een Nederlandse vertaling is verschenen: De kracht van de Tora. Ideeën die je leven veranderen. Hierin huldigt hij de stelling dat de wereld zou veranderen als het ideeëngoed van het jodendom door meer mensen zou worden overgenomen. Hij ontleent deze ideeën aan de Tora en acht sommige ideeën zelfs baanbrekend. Ook de vertalers omschrijven de Tora aan het eind als ‘het oerboek van het joodse geloof’ (blz. 319).

Door: Cor Sinnema

Sacks zegt: “De Tora is niet een boek van mensen. Het is Gods mensenboek” (blz. 27). Volgens hem is het grootste religieuze mysterie dat God gelooft in mensen en niet andersom. Het mysterie in het hart van het jodendom is niet het geloof in God. Het is Gods geloof in joden (blz. 158).

In zijn boek gaat Sacks opnieuw in dialoog met wijzen en commentatoren uit de rijke joodse traditie zoals Rasji en Maimonides, en hij vergelijkt de ideeën met de resultaten van de moderne wetenschappen. Dat doet hij op zijn eigen wijze, zoals eerder in de vijfdelige serie ‘Verbond en dialoog’ bij alle boeken van de Tora. Hij laat met overtuiging nog eenmaal zien hoe hij in zijn leven kracht heeft kunnen putten uit de Tora, de vijf boeken van Mozes. Alle vierenvijftig parasjot (meervoud van parasja), gedeeltes uit de Tora die binnen één jaar op evenzovele sjabbatsdagen in de synagoge worden gelezen, voorziet hij van commentaar en deze samen houdt hij de samenleving als spiegel voor. Sacks noemt het jodendom een uiterst sociaal geloof. Hij verzet zich tegen elke ‘nieuwe religie’ waarmee mensen zichzelf kunnen helpen, van zichzelf leren houden alsof hun leven ervan afhangt. De ‘gezondverstandgidsen over het leven’ leggen het af tegen de joodse leefregels. De sabbat is de remedie tegen ‘selfitis’. Actuele thema’s komen aan de orde: dialoog, ons brein, identiteit, populisme, verbond, sociaal contract, de negatieve effecten van sociale media op de menselijke verhoudingen van de communicatie, cyberpesten, filantropie.

De resultaten van allerlei disciplines zoals sociologie, psychologie, psychotherapie en economie houdt hij tegen het licht van de Tora. Hij is ook bijzonder geïnteresseerd in medische onderzoeken en rapporten. Sacks noemt Jozef de eerste persoon in de geschiedenis die koos voor vergeving. Hij noemt hem ook de eerste econoom ter wereld vanwege zijn gedachten over zeven vette jaren die gevolgd worden door zeven magere jaren. Jozef is in zijn ogen ook de eerste cognitieve therapeut omdat hij begreep wat ‘omdenken’ is: “Het anders leren kijken naar negatieve gebeurtenissen in het leven, waardoor je jezelf kunt bevrijden van depressie en aangeleerde hulpeloosheid.”

Behalve de grote vraagstukken in de wereld van vandaag behandelt hij ook de kleine vragen van de Hebreeuwse grammatica. Hij wijst bijvoorbeeld op bijzondere details van een woord, de woordvolgorde of zinsconstructie en zoomt in op Hebreeuwse woorden chol (leeg) en kodesj (heilig), op het verschil van priesterlijke en profetische verzoening.

De parasjot zijn nooit genummerd, maar hebben een titel die gelijk is aan de eerste woorden waarmee het gedeelte begint. In elke parasja vindt hij een levensveranderd idee dat hij over 4 à 5 bladzijden uitwerkt en als moraal samenvat en met een spreuk of tegeltjeswijsheid afsluit, zoals: “Wacht niet tot de wereld beter wordt. Neem zelf het initiatief. De wereld wacht op jou.” (blz. 300)

Handig zijn de registers aan het eind van het boek met verwijzingen naar Bijbelplaatsen, enkele inhoudelijke thema’s en alle parasjot in alfabetische volgorde. Het boek is mooi uitgegeven, leest prettig en is een aanwinst voor ieder die zich wil verdiepen in de Tora; een cadeautje!

Boekgegevens
De kracht van de Tora. Ideeën die je leven veranderen, Jonathan Sacks, Skandalon, Middelburg, 2025, ISBN 978-94-93220-91-1, 334 blz. € 32,99

Cor Sinnema is permanent diaken in het bisdom Den Bosch