De bekende rabbijn Awraham Shalom Soetendorp werd tijdens de oorlog op 16 februari 1943 geboren. De bijna tachtigjarige rabbijn kijkt in het onlangs verschenen boekje Levenslessen van een rabbijn terug op zijn leven.

Door: Cor Sinnema

Zijn levenslessen zijn door Annemiek Leclaire opgetekend in tien hoofdstukjes en worden ‘geïllustreerd’ met veel bekende en onbekende dichtregels en wijsheden van chassidische leraren en andere leermeesters. Zo krijgt de lezer een mooi inkijkje in de drijfveren van de eerste rabbijn van de libe­raal-joodse gemeente Den Haag, die het als motto meegaf: Tikwa lamrot hakol: hoop ondanks alles.

Soetendorp heeft een actief leven geleid en ontdekt hierin een doorgaande lijn. Veel van wat hij deed blijkt te zijn voortgekomen uit wat hij omschrijft als ‘een weg van overleven naar leven’. Als baby van drie maanden werd hij onder de naam Bobbie van der Kemp in een koffer met luchtgaten door het verzet van huis opgehaald en naar zijn onderduikouders op een voor zijn ouders onbekend adres in Velp gebracht. Wie dit verhaal nog niet kent, moet het beslist lezen. Hij ziet het als zijn taak om het opnieuw te vertellen, want schrijft hij: “Wij die in koffers en gewikkeld in dekens door ver­zetsmensen in veiligheid zijn gebracht en in huizen van opperste moed zijn opgevangen, behoren gaan­deweg tot de laatste getuigen.” (blz. 133).

Door de jaren heen heeft Soetendorp nauwe contacten onderhouden met mensen uit andere spirituele tradities. Hij heeft aan de wieg gestaan van Religies voor Vre­de, een ‘dakverband’ voor interreligieuze samenwer­king voor natuurbehoud en mensenrechten. Hij ervaart het als een voorrecht om zoveel lessen te geven én te ontvangen, vooral van jongeren. Het permanent leren wordt verrijkt door de over­dracht van ervaringen tussen de generaties over en weer. Hij gebruikt tussendoor veel joodse zegswijzen en gebruiken. Hij geeft uitleg van joodse feestdagen als Pesach en Jom Kipoer en gaat hierbij vooral in op wat hij erbij voelt.

Zijn levensbron bevindt zich thuis, rond­om de tafel, zeker wanneer hij en zijn vrouw hun kinderen, kleinkinderen en achterkleinkind ontvangen. In de spullen van zijn broer Bentzion, die begin 2021 overleed, werd een handgeschreven, vergeelde overdenking van zijn vader gevonden. De laatste regels luiden: “Misschien heiligen wij samen de sjabbat, de sjabbat van nooit stervende hoop met Hem.”

In zijn vrouw Sira heeft Soetendorp zijn esjet chajiel (sterke vrouw) gevon­den. Hij beschrijft hoe zij al 57 jaar de zaterdagavond in het schemerige duister doorbrengen en na het zingen ‘dat de masjieach zal komen heel spoedig’ eindigen in een zucht van stilte. Dan wensen ze elkaar sjawoea tov – een goe­de week.

Vol­gens psalm 90 is tachtig jaar de leeftijd van de zeer sterken. Soetendorp had er maar drie maanden kunnen zijn, en nu wordt hij tachtig. Het mooiste rijmwoord daarna is natuurlijk: prachtig!

Boekgegevens:
Levenslessen van een rabbijn, Awraham Soetendorp en Annemiek Leclaire, Uitgeverij Balans, ISBN 9789463822411, 160 pagina's, 2023, € 15,-

Cor Sinnema is permanent diaken voor het bisdom ‘s-Hertogenbosch | Foto: Youtube

Poeriem behoort misschien wel tot de populairste joodse feesten met een actuele spits. Het feest herdenkt de verrassende redding van joden uit de handen van Haman, zoals de Bijbelse Ester-rol vertelt. In de loop van de eeuwen is dit feest sterk ontwikkeld en een spiegel geworden voor hoe steeds opnieuw aanvallen op het joodse volk werden gedaan en joden desondanks wisten te overleven.

In deze lezing gaat prof. dr. Bart Wallet op zoek naar de historische dynamiek van het Poeriem-feest en kijkt hij hoe dit feest in de loop van de geschiedenis steeds opnieuw nieuwe betekenissen heeft toegekend gekregen. Ook zal de revue passeren hoe Poeriem tegenwoordig wordt gevierd in een moderne, vaak seculiere context.

Prof. dr. Bart Wallet (1977) is hoogleraar vroegmoderne en moderne joodse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast doceert hij aan het Levisson Instituut en het Joods Educatief Centrum Crescas.

De bijeenkomst wordt gehouden op maandag 6 maart 2023 in Gebouw De Wijnstok, Dubbelsteynlaan-West 70, Dordrecht. Ruime parkeergelegenheid op het plein ervoor. Aanvang 20:00 uur. Inlichtingen: 078 6148510 of https://www.gni-drechtsteden.nl.

Bron: GNI Drechtsteden

Rome telde ooit vier joodse catacomben. Drie daarvan zijn bewaard gebleven. Ze zijn bijzonder omdat we bij catacomben alleen denken aan christelijke ondergrondse begraafplaatsen. Leonard Rutgers, hoogleraar Antieke Cultuur aan de Universiteit Utrecht, doet in zijn boek Israël aan de Tiber op een persoonlijke manier thematisch verslag van zijn dertig jaar lange onderzoek naar dit deel van de joodse cultuur. Hij doet dat in twintig hoofdstukken. Aan het eind staat een kleine (Engelstalige) bibliografie, een illustratieverantwoording en een verklarende woordenlijst. De vraag die Rutgers het meest boeit is hoe een van de oudste migrantengemeenschappen in Europa tweeduizend jaar geleden erin slaagde te integreren in de Romeinse maatschappij.

Door: Cor Sinnema

Archeologie is een fascinerend vak. Dat wist Leonard Rutgers al toen hij in 1986 in de praktijk de catacomben in Rome ging onderzoeken. Hij weet deze fascinatie op een heldere manier over te brengen en illustreert zijn ontdekkingsgeschiedenis met veel vaak zelfgemaakte en dus unieke foto’s. Langzaam ontvouwt hij zijn inzichten en bevindingen en na elk hoofdstuk word je nieuwsgierig naar het volgende. Inscripties en afbeeldingen wijzen op een sterk ontwikkeld joods zelfbewustzijn: joden en niet-joden leven en werken samen op een organische manier. Heidense, joodse en vroegchristelijke klanten bestellen grafstenen bij dezelfde ateliers. Joodse en niet-joodse decoraties komen gemoedelijk naast elkaar voor, zonder dat iemand binnen de joodse gemeenschap er aanstoot aan nam.

Met name uit de inscripties op de stenen is veel te leren. Bijvoorbeeld hoe ongedwongen joden zich cultureel en maatschappelijk aanpasten en integreerden in de Romeinse samenleving. Het jodendom had grote aantrekkingskracht en de joodse gemeenschap stond open voor mensen van buiten. Met behulp van de huidige koolstofdateringsmethode kunnen de catacomben en grafstenen nu beter gedateerd worden dan vroeger.

Het boek leert veel over de joodse gemeenschap in het Rome en de opkomst en groei van het christendom en de gevolgen daarvan. Het boek rekent af met de mythe dat de catacomben een typisch christelijke uitvinding zouden zijn. Het blijkt eerder het tegendeel: deze begrafenisvorm is door joden in Rome tot ontwikkeling gebracht en is een voortzetting van de onderaardse begrafenispraktijk die zij uit het Nabije Oosten met zich hebben meegebracht.

Het boek is prachtig geschreven en maakt het belang van archeologisch onderzoek heel actueel. Bijvoorbeeld als we willen nadenken over de vraag hoe we omgaan met migranten en minderheden. Het is natuurlijk toeval, maar toch wel bijzonder dat dit boek verscheen in dezelfde maand als waarin in ons land de eerste islamitische natuurbegraafplaats in gebruik is genomen.

Boekgegevens
Titel: Israël aan de Tiber. Joods leven in het oude Rome | Auteur: Leonard Rutgers | Uitgeverij: Balans |  ISBN: 978 94 638 2228 2 | Aantal pagina’s: 295 | Prijs: € 24,95

Cor Sinnema is permanent diaken voor het bisdom ‘s-Hertogenbosch

Eind vorig jaar is een nummer verschenen van DNK (Documentatieblad voor de Nederlandse kerkgeschiedenis na 1800) over protestantse theologie en jodendom. In dit nummer zijn de voordachten gebundeld die gehouden werden tijdens een digitale studiedag op 3 december 2021, onder voorzitterschap van George Harinck en Gert van Klinken. Onderwerp die dag was: 'Een omstreden relatie. Protestantse theologen over het Jodendom 1860-2020'. 

DNK is de vinger aan de pols van de Nederlandse kerkgeschiedenis na 1800. Met originele studies, nieuwe bronnenpublicaties, kritische boekbesprekingen en nuttige informatie wordt de lezer de actuele stand van zaken op het gebied van kerk- en religiegeschiedenis geboden.

Voor meer informatie over dit nummer: klik hier.

Bron: AUP

Van 22-24 maart wordt in de Abdij van Berne Jezus, Pasen en de ‘joden’ in het Johannesevangelie georganiseerd: een driedaagse studieconferentie over de verhouding van Jezus tot “de Joden” in het Johannesevangelie, en daarmee samenhangend de vraag naar de eventuele anti-joodse tendens van dit evangelie, en de lezingen uit de Bijbel tijdens de Goede Week en Pasen. De conferentie is een initiatief van de Katholieke Raad voor het Jodendom (KRJ).

Tijdens deze drie dagen verdiepen we ons in het Johannesevangelie en daarbij focussen we op de joodse achtergrond van dit evangelie en de manier waarop Johannes schrijft over ‘de joden’. Een problematisch aspect aan dit evangelie, dat nog altijd de nodige aandacht verdient. De vraag is bijvoorbeeld wie in Johannes eigenlijk bedoeld worden met ‘de joden’ en waarom zij een overwegende negatieve rol spelen.

Deze vraag is relevant, omdat joodse mannen en vrouwen gedurende vele eeuwen vreesden dat de controversiële evangelielezingen, die tijdens de Goede Week en Pasen uit het Johannesevangelie gelezen worden, als vanzelfsprekend tegen hen zouden keren. Vandaar de vraag die aan de basis lag van deze studieconferentie: bevat het Johannesevangelie anti-judaïstische elementen?

Vanuit verschillende invalshoeken zal deze vraag door drie begeleiders belicht worden of ingeleid:

Joost Jansen, norbertijn van de Abdij van Berne te Heeswijk, zal de eerste dag een algemene inleiding verzorgen over het Johannesevangelie. Hij zal vooral dieper ingaan op lezingen uit het Johannesevangelie, die tijdens de Goede Week en Pasen aan bod komen en vaak als anti-judaïstisch bestempeld worden.

In de bijdrage van Tineke de Lange staat de kwestie van de joden (‘Ioudaioi’) in het evangelie van Johannes centraal. De evangelist schetst een uitermate negatief beeld van deze groep. Tijdens de studieconferentie buigen we ons o.a. door het lezen van enkele passages uit dit evangelie over de vraag hoe dit negatieve beeld te verklaren is en welke functie de ‘Ioudaioi’ in Johannes hebben.

Bart Koet, emeritus-hoogleraar Nieuwe Testament en vroegchristelijke letterkunde aan Tilburg School of Catholic Theology, zal tijdens de laatste dag van de conferentie aan de hand van een film van Woody Allen laten zien dat het paasverhaal alleen maar levend blijft als je het actualiseert. Eens deed Jezus dat, maar in zijn lezing zal hij ook Woody Allen als voorbeeld geven, die de uittocht visualiseert voor de Yuppen van New York. Het kernverhaal daarbij is dat het tot slaaf gemaakte volk (of in latere termen; de schlemielen) kan ontsnappen aan de onderdrukking. 

Programma

Woensdag 22 maart (Joost Jansen):
14.00 - 15.00 uur: Aankomst
15.30 - 17.30 uur: Sessie 1 - Om te beginnen met Johannes
18.00 uur: Vespers
18.30 uur: Maaltijd
19.30 - 21.30 uur: Sessie 2 -

Donderdag 23 maart (Tineke de Lange):    

07.00 uur: Lauden (facultatief)
08.00 - 09.00 uur: Ontbijt
09.30 – 12.00 uur: Sessie 3 -
12.15 uur: Eucharistie

13.00 uur: warme maaltijd
14.00 - 15.30 uur: Sessie 4 -
16.00 - 17.30 uur: Sessie 5 -
18.00 uur: Vespers
18.30 uur: Maaltijd

Vrijdag 24 maart (Bart Koet)
07.00 uur: Lauden (facultatief)
08.00 – 09.00 uur: Ontbijt
09.30 – 12.00 uur: Sessie 6 -
12.15 uur: Eucharistie

13.00 uur: warme maaltijd
14.00 - 15.00 uur: Afsluiting

Over Joost Jansen
Joost Jansen, norbertijn van de Abdij van Berne te Heeswijk, gaat vanaf zijn jonge jaren de weg van het religieuze gemeenschapsleven met een bijzondere aandacht voor Bijbel en liturgie. Vanaf 1984 is hij geëngageerd in het liturgische apostolaat van de norbertijnen. Hij is pastor van de drie parochies rondom de abdij van Heeswijk.

Over Tineke de Lange
Tineke de Lange is exegeet en werkzaam als beleidsmedewerker van de RK Kerk in Nederland voor de contacten met het jodendom en als freelance docent Oude Testament en Judaïca.

Over Bart Koet
Bart J. Koet was gewoon hoogleraar Nieuwe Testament en buitengewoon hoogleraar vroegchristelijke letterkunde en is diaken van het bisdom Haarlem-Amsterdam.

Praktische informatie:
- Data: woensdagmiddag 22 maart t/m vrijdagmiddag 24 maart 2022
- Waar: Abdij van Berne, Abdijstraat 49; 5473 AD Heeswijk-Dinther
- Kosten: € 235,- Vrienden van de KRJ betalen € 185,- . Alle deelnemers krijgen een eigen kamer met een eigen douche en toilet (max. 10 gasten die blijven overnachten).
- U kunt ook één dag deelnemen en dan gelden de volgende kosten:
Woensdag 22 maart (halve dag): € 75 en dat is inclusief de avondmaaltijd
Donderdag 23 maart (volledige dag): € 95 en dat is met de warme middagmaaltijd
Vrijdag 24 maart (halve dag): € 75 en dat is inclusief de warme middagmaaltijd
- Maaltijden: met dieet- en andere wensen m.b.t. eten kan beperkt rekening worden gehouden. Als u op tijd uw wensen doorgeeft, zal geprobeerd worden zoveel mogelijk hiermee rekening te houden.
- Voor meer informatie over gebedstijden: https://www.abdijvanberne.nl/over-ons/vieringen/algemene-informatie-vieringen/
Aanmelden: via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Bron: KRJ

Eind maart verschijnt bij uitgeverij KokBoekencentrum het boek Israël, een wereld apart - Een geschiedenis van 3000 jaar op leven en dood van Piet van Midden. 

Over het boek
Israël, een wereld apart van Piet van Midden biedt een interessante inkijk in de geschiedenis van de staat Israël. De oppervlakte van de staat Israël is de helft van die van Nederland. Toch is dit land al sinds zijn stichting 75 jaar geleden het gesprek van de dag. Aan de ene kant is er een blijvende spanning tussen Israël en de Palestijns-Arabische wereld, tegelijkertijd zoeken gezworen vijanden uit het verleden weer contact met Israël. Wat maakt Israël zo bijzonder? Daarop probeert dit boek het begin van een antwoord te geven. De auteur beschrijft de geschiedenis van Israël vanaf de eerste eeuwen, met nadruk op de laatste 75 jaar. Een geschiedenis vol conflicten en verrassende overwinningen.

Over de auteur
Dr. Piet van Midden is universitair docent Hebreeuws aan de Universiteit te Tilburg en predikant in de PKN. Naast de reisgids Israël en de Palestijnse gebieden verschenen van zijn hand o.a. De Groeibijbel en een aantal publicaties over Jozua en over de richters in Israël. Hij is voorzitter van het OJEC.

Voor boekgegevens/meer info: klik hier.

Bron: KokBoekencentrum